Henks Egolog, v3.0

De Klacht van de Vrede, een theaterstuk op basis van het gelijknamige pamflet van Desiderius Erasmus
Gezien: zondag 15 mei 2022 in het orgelpark in Amsterdam
Lucas Wiegerink: componist
Jibbe Willems: gesproken teksten
Capella Brabant o.l.v. Marc Versteeg
Pieter van Loenen, viool
Arno van Wijk, orgel
Anna Schoen: actrice
Saskia Bonarius: regie

De Klacht van de Vrede is een verwarrende voorstelling. Aan de ene kant een loodzware gesproken tekst, waarin cynisme, sarcasme en uitzichtloosheid om de voorrang strijden en aan de andere kant het koor dat heel veel plezier heeft in het uitvoeren van prachtmuziek.

De muziek

Full disclosure: ik zing zelf in het Projectkoor van Theater De Plaats in Arnhem, dat onder leiding staat van dezelfde Lucas Wiegerink. We hebben daarin een paar keer muziek van Lucas zelf kunnen uitvoeren en dat is gewoon héél erg leuk! Dat was hier ook te zien aan het koor. Lucas heeft de originele Latijnse teksten van Erasmus fraai getoonzet en dat werd door het koor met zichtbaar plezier uitgevoerd. Het vioolspel deed me af en toe op een prettige manier aan Dmitri Sjostakovitsj denken en het orgel bleef netjes op de achtergrond met functioneel begeleidende akkoorden.

De tekst

Jibbe Willems ziet het duidelijk somber in. Van zijn publiek verwacht hij al helemaal niks. Dat zijn mensen die straks bij een wijntje achterover leunen, hooguit zeggen dat het een "ongemakkelijke" voorstelling was en morgen overgaan tot de orde van de dag. Hij lijkt hierin nog steeds te behoren tot de theatermakers die zich laten inspireren door wat Freek de Jonge deed rond 1975, zo'n 50 jaar geleden. En het ligt natuurlijk allemaal aan de evolutie. Was toch een aap gebleven, zonder opponeerbare duim! Of een vis, met kieuwen! Dan zaten we nu niet in de ellende! Dat is precies het verhaal dat Bernhard Jobski vertelt in "Der Aufrechte Gang" dat hij in 1985, zowat veertig jaar geleden, schreef ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Berliner Philharmoniker. Dit is niks anders dan het doemdenken van de jaren '80! In de loop van het verhaal houdt Willems zich flink bezig met manipuleren door schuldgevoel, een techniek die we danken aan de oude religies, waar we in onze geseculariseerde samenleving nu wel bijna vanaf zijn, mag ik hopen. Het lijkt er sterk op, dat Willems nog stevig met beide benen in de vorige eeuw staat. Overigens wordt de ellende van Willems door actrice Anna Schoen bijzonder mooi en overtuigend gebracht. Maar daar word je natuurlijk niet vrolijk van.

De rol van de regisseur

De voorstelling hinkt dus op twee gedachten: het plezier van het koor, overigens in overeenstemming met het optimisme van Erasmus, en de uitzichtloosheid van de tekst. Regisseur Saskia Bonarius laat die twee naast elkaar bestaan. Dat kan ook anders. Mijn ervaring is, dat regisseurs verwachten, dat de koorleden zich aanpassen aan de sfeer van het stuk. Dat is hier niet gebeurd en dat is maar goed ook, anders was het wel een heel treurige bedoening geworden. Een andere mogelijkheid zou zijn geweest, om het koor en de actrice een dialoog te laten aangaan, die misschien de aanzet zou kunnen zijn voor wat meer discussie.

De rol van de kunst

Het doemverhaal van Willems is niet meer van deze tijd. Wie vertrouwd is met het werk van wijlen Hans Rösling, Rutger Bregman en Merlijn Twaalfhoven, weet dat de wereld er helemaal niet zo slecht uit ziet als in dit stuk geschetst wordt. De landen van West-Europa zijn echt al bijna 80 jaar niet met elkaar in oorlog. De globale welvaart zit in de lift en mensen werken veel liever samen dan dat ze tegen elkaar vechten. Er zijn natuurlijk ook problemen, maar er wordt hard gewerkt aan oplossingen. Aan de andere kant zit, door het huidige economisch systeem, de kunst in de knel. Naar vernieuwing in de kunst moet je zoeken en daardoor zit ook de maatschappelijke ontwikkeling vast. Het publiek, voor zover het cultuur kan betalen, krijgt wat het verwacht en kunst leunt vaak nog steeds tegen amusement aan. Het zou mooi zijn, als meer kunstenaars de ruimte kregen om zich goed op ontwikkelingen in de marges van de maatschappij te oriënteren en zo een meer zinvolle bijdrage zouden kunnen leveren aan de maatschappelijke discussie en ontwikkeling. Want dat is hard nodig.